فرش ماشینی نیز یکی از انواع فرش است که این روزها در بسیاری از خانه‌ها به چشم می‌خورد. این فرشها بر خلاف تمام فرشهای دستباف به صورت مکانیزه و توسط دستگاه‌های اتومات و کامپیوتری بافته می شوند. از این رو نقش آنها از ظرافت بیشتری برخوردار است.
فرشها از سالها پیش، زینت بخش خانه‌های مردم آسیا و حتی اروپا و آمریکا بوده است. طبق شواهد، ایرانیان و مصریان جزو اولین گروه‌هایی بودند که به بافتن فرش روی آوردند. استقبال از این زیر انداز هنرمندانه تا آنجا پیش رفت که با پیشرفت تکنولوژی، صنعت فرش نیز متحول شد و فرش بافی چهره ای مکانیزه گرفت. امروزه بازار فرش، یکی از مهمترین و پولساز ترین بازارهاست و توانسته بخشی از صادرات کشور را بدست آورد.
تفاوت فرش ماشینی با فرشهای دستبافت
در ابتدای صنعت فرشهای ماشینی، کسی تصور نمیکرد که این فرشها بتوانند با فرش دستبافت رقابت کند. اما فرشهای صنعتی خیلی زود مهمان خانه‌های مردم شد. شاید دلیل آن وجود تفاوت‌هایی بود که فرشهای ماشینی با فرشهای دستبافت داشت. از جمله:
- نقش‌های بافته شده با ماشین، از ظرافت طراحی و بافت بیشتری برخوردار است.
- تنوع رنگ بندی در فرشهای ماشینی بسیار بیشتر است.
- فرشهای ماشینی ارزانتر از فرشهای دستباف است.
- جنس نخ‌ها عموما طبیعی نیست. بلکه به صورت صنعتی از الیاف مصنوعی بدست می آیند. از جمله نخ اکرلیک، ابریشم مصنوعی، پلاستیک.
- با توجه به جنس نخ و عدم استفاده از الیاف کاملا طبیعی، کمتر در معرض حمله بید و حشرات قرار میگیرد.
- نسبت به فرشهای دستباف، کرک و پرز دهی کمتری دارد.
- فرشهای ماشینی بر خلاف فرش دستباف در اثر پاخور بیشتر، ارزش مادی خود را از دست می‌دهد.
جنس الیاف و نخ خواب فرش ماشینی
فرشهای ماشینی عمدتا با الیاف غیر طبیعی و صنعتی بافته می‌شوند. مهمترین الیافی که در بافت فرشهای ماشینی استفاده می شوند عبارتند از: نخ‌های اکرلیک، پلی استر، ابریشم مصنوعی، نخ های پلاستیکی، پلی پروپیلن، پشم و یا ترکیبی از این نخ‌ها می‌باشد. با توجه به اینکه فرش با کدام یک از این الیاف بافته شده، لطافت و ضخامت متفاوتی دارد. اما فرشهای ماشینی با نخ اکرلیک (100%)، محبوب‌ترین فرش‌ماشینی است. زیرا نسبت به سایر نخ‌ها، پرزدهی کمتر و کیفیت بالاتری دارد. در بین تمام فرشهای ماشینی، فرش های ابریشمی ماشینی درخشندگی و ظرافت بیشتری دارند و گران‌تر هستند.
تاریخچه بافت فرشهای ماشینی در ایران
شواهد تاریخی نشان می‌دهد که فرش ماشینی از اوایل دهه 50 در ایران بافته شد. اولین ماشین آلات بافت این فرشها، دستگاه ژاکاد در کارخانه مخمل بافی کاشان بود. اولین محصولی که به عنوان فرش ماشینی وارد بازار شد، فرشی سبک با پرزهای کوتاه بود. این فرش با الیاف مصنوعی بافته شده بود. اما پس از مدتی فرشهای ماشینی بلژیکی وارد ایران شد و کم کم این نوع فرش، در خانه ایرانی ها جایگاه خاصی پیدا کرد.
امروزه فرش ماشینی چگونه تولید می شود؟
امروزه بیشترین فروش فرش مربوط به فرشهای ماشینی است. از این رو کارخانجات مختلف فرش‌بافی در کشور راه اندازی شده است. فرشهای ماشینی این روزها به صورت تمام اتوماتیک در صنعت کشور بافته می‌شوند. دستگاه‌هایی مثل تکسیما، واندویل، شونهر، Alpha ,CRX, ASR و …. جزو دستگاه‌هایی هستند که در صنعت فرش بافی فعالند.
طرح‌های فرش ماشینی
فرشهای ماشینی در طرح های مختلفی بافته می‌شوند. بعضی از این مدل‌ها کاملا مدرن‌اند. برخی دیگر بر اساس طرح‌های کلاسیک و سنتی فرشهای دستباف بافته شده‌اند. برخی از فرشهای ماشینی، با طرح فرش چهل تکه بافته می‌شوند. با این تفاوت که تکه‌ها از هم جدا نیستند. بلکه به صورت یکدست و بر روی یک دار مکانیزه بافته شده‌اند. گروهی از فرشهای ماشینی، با طرح گلیم‌های قدیمی و سنتی بافته می‌شوند و طرفداران بسیاری نیز دارند. برخی از این نقش‌ها، نشانه‌ای از فرهنگ‌های متفاوت و مربوط به منطقه‌ای خاص هستند. برخی دیگر نام‌هایی جاودانه و اصیل دارند. از جمله طرح های:
- شاه عباسی
- افشان
- اسلیمی
- بته جقه
- گل ختایی
- محراب
- ابنیه اسلامی
- شکارگاهی
- تلفیقی
- و ….
از نظر طرح و نقش، فرشهای ماشینی را به دو گروه تقسیم می کنند:
-
فرش ماشینی طرح معمولی
ارتفاع پرزها در این نوع فرشها یکسان است و عمدتا تنوع نخ در آنها کم است.
-
فرش ماشینی طرح گل برجسته
ارتفاع پرزها در این فرش یکسان نیست. برخی از طرح‌ها لمس برجسته تری دارند. ممکن است جنس الیاف قسمت‌هایی که پرز بلندتری دارند نیر با پرزهای کوتاه، متفاوت یا یکسان باشد.
تنوع رنگ در فرشهای ماشینی
فرش ماشینی در طرح‌ها و رنگ‌های مختلف بافته میشود. بسیاری از این ترکیبات رنگی را در هیچ کدام از فرشهای دستباف نخواهید دید. رنگ‌ها در فرشهای ماشینی براق تر از فرشهای دست بافتند. معمولا فرشهای ماشینی با توجه به تراکم و شانه‌ای که دارند در 8 ، 10 ، 12 و 14 رنگ در بازار عرضه می‌شوند.
