نخ فرش دستباف در واقع تمام ماهیت فرش شما را مشخص می کند. اسکلت و تمام بخش های فرش شما از انواع نخ شکل می گیرد و کیفیت و کارایی آن را نیز تا حدی معین می نماید. از این رو اهمیت نخ فرش دستباف بسیار مهم است. انواع نخ فرش دستباف را از چند جهت می توان بررسی کرد.
اجزای مختلف فرش
اجزای مختلف فرش، از انواع نخ تولید می شوند. در واقع جز به جز فرش شما را نخ های مختلفی شکل می دهند که هر کدام هدف و وظیفه مشخصی در شکل گیری بافته شما دارند.
اجزای مختلف فرش به شرح زیر است:
-
نخ تار (چله)
نخ تار یا نخ چله، اسکلت فرش شماست. تارها، شبکه ای از رشته نخ های عمودی است که نسبت به هم با فاصله کم و به صورت موازی قرار گرفته اند. این نخ ها به صورت محکم و سفت به دار قالی بسته می شوند و اگر یکی از آنها شل شده باشد، بافت و کیفیت فرش را خراب می کند. تمامی فرش ها، پیش از هر چیزی نیاز به چله کشی یا چیدن نخ های تار دارند. نخ های تار با نهایت کشش از بالا تا پایین دار بسته می شوند. نحوه چیدمان آنها به صورت یکی در میان است بطوریکه یکی در جلو و دیگری در عقب دار قرار دارند.
جنس نخ های تار در بیشتر فرش های دستباف از جنس پنبه یا کتان است اما از نخ های پشمی و ابریشمی نیز برای چله کشی استفاده می شود. نخ پشمی مقاومت کششی کمی دارد که از این رو خیلی برای چله کشی مناسب نیست و در نتیجه کمتر به عنوان نخ تار استفاده می شود. رج شمار، ظرافت فرش و قیمت آن با توجه به جنس نخی که در چله کشی استفاده شده، متغیر است. چله را با نام های «تا»، «تون» و «تونه» نیز می شناسند. فرش را کمی بالاتر از نقطه پایان بافت از دار قالی جدا می کنند. برای جدا کردن فرش از دار قالی، باید نخ های تار را برش بزنند. انتهای نخ تار به عنوان ریشه فرش معرفی می شود.
چند نکته درباره نخ تار
- فراموش نکنید نخ های تار نباید تا انتهای چله کشی تمام شود و این امکان را ندارید که از نخ های منقطع استفاده کنید. بنابراین با توجه به ابعاد فرش، باید برای نخ تار از یک کلاف خیلی بزرگ استفاده کرد.
- فاصله نخ های چله نسبت به هم، باید در تمام عرض قالی به یک اندازه باشد.
- نباید در بالا و پایین دار، نخ ها بر روی هم قرار بگیرند.
- میزان کشش تارها در طول چله کشی باید یکسان و یکنواخت باشد.
-
نخ پود
پودها یکی دیگر از انواع نخ فرش هستند. این نخ ها به صورت رشته های افقی و با زاویه ۹۰ درجه از میان تارها عبور داده می شوند. پس از بافت هر رج یا هر ردیف از فرش، نخ پود از لابه لای نخ های تار رد می شود. سپس با شانه آن را می کوبند تا در جای خود محکم گردد.
جنس نخ های پود همانند نخ تار عموما از جنس پنبه است. اما می تواند تغییر کند. ضخامت نخ پود بر اساس رج شمار فرش انتخاب می شود.
برخی از فرش ها تک پود بافته می شوند. یعنی پس از بافت هر رج، یک ردیف پود از لابه لای تارها رد می شود اما برخی از فرش ها 2 پوده هستند. در این صورت پود ها به عنوان پود زیر و پود رو معرفی می شوند. پود زیر یا «آرقاچ» ضخامت بیشتری دارد. این پود روی گره های هر هرج خوابانده می شود. پود رو ضخامت کمتری نسبت به پود زیر دارد و روی آن قرار می گیرد. این نخ در جهت خلاف پود زیر نسبت به تارها قرار می گیرد. فرش هایی که 2 پود دارند، استحکام و کیفیت بافت بهتری دارند. امتداد پودها در هر رج دیده نمی شود. بلکه شیرازه های فرش روی آن را می پوشاند.
نکته قابل توجه در مورد ضخامت نخ پود این است که این نخ ها از لحاظ جنس و قطر باید با سایر نخ های مصرفی در فرش متناسب باشند. نخ های پود در تعیین نوع بافت فرش (تخت بافت، نیم لول و تمام لول) مؤثر اند.
گاهی نخ های پود را بر مبنای نمایی که به فرش می دهد، رنگ می کنند. این رنگها عموما آبی یا نیلی رنگ است و رنگبندی چشم نواز و منحصر به فردی به نقش و نگار فرش می بخشد.
-
نخ خاب یا نخ پرز قالی
آنچه که ما روی قالی می بینیم، نخ های خاب یا نخ قالی است که به شکل پرز دیده می شود و به آن گوشت قالی هم می گویند. نخ های پرز، به دور هر نخ تار گره می خورد. امتداد گره ها، ارتفاع دارند این ارتفاع ضخامت فرش را مشخص می کند. هر چه این امتداد بیشتر باشد، ارتفاع پرزها بیشتر است. نقوش قالی را نخ های پرز مشخص می کنند. این نخ ها از جنس پشم، ابریشم، کرک یا نخ های صنعتی و مصنوعی مثل اکرلیک می باشند.
نخ های پرز جزو نخ های رنگی فرش است. پرز مورد مصرف در قالیبافی باید از مواد نو و خالصی باشد. هر چه تعداد گره ها در متر مربع بیشتر باشد، یعنی تراکم فرش بیشتر است. این بدان معناست که فرش های متراکم، میزان نخ بیشتری دارند. تراکم یکی از فاکتورهای کیفیت فرش است. بدان معنی که هر چه حجم نخ خاب فرش بیشتر باشد، کیفیت آن بیشتر است.
نخ فرش دستباف بر اساس جنس
ریسندگی
نخ فرش دستباف، اصلی ترین ماده اولیه قالی بافی است. جنس آن تا حد زیادی ماهیت فرش را مشخص می کند. از الیاف طبیعی تا الیاف مصنوعی برای تولید نخ فرش دستباف استفاده می شود. هر جنسی از نخ، ویژگی، مزایا و معایب خود را دارد.
تمام نخ هایی که در فرش ها بکار برده می شوند (تار، پود، خاب) پیش از هر چیز، الیاف آن ریسیده می شود. الیاف مصنوعی مثل اکرلیک، ویسکوز و … عموما در صنعت فرش ماشینی استفاده می شوند. اما نخ فرش دستباف از الیاف طبیعی پشم، ابریشم، پنبه و کرک ریسیده می شود. در گذشته تمام این الیاف با دست و توسط دوک ریسیده می شد. اما امروزه نخ ریسی الیاف طبیعی نیز توسط ماشین و دستگاه انجام می شود.
نکاتی در مورد ریسندگی نخ فرش دستباف
- هر چه الیاف را بیشتر بریسند، نخ ها نازک تر خواهند بود.
- الیاف را در یک جهت می تابانند. اگر جهت حرکت دوک نخ ریسی و تابیدن الیاف در جهت موافق حرکت عقربه های ساعت باشد، رشته مورد نظر مانند حرف S انگلیسی بافته می شود. اما اگر در جهت خلاف عقربه های ساعت باشد به آن نخ Z می گویند.
- نخ ها به دو دسته ترکیبی و غیر ترکیبی تقسیم می شوند. غیر ترکیبی ها، نخ های خالصی هستند که عموما در بافت فرش دستباف استفاده می شوند. در حالی که نخ های ترکیبی معمولا از ترکیب و در هم تنیده شدن چند نوع نخ دیگر به وجود می آید. عموما نخ ها، ترکیبی از نخ های صنعتی و مصنوعی ویسکوز، پلی پروپیلن و … است. از این نخ ها در بافت فرش ماشینی استفاده می شود.
- ضخامت نخ فرش بافی، بیشتر از نخ های خیاطی و پارچه است. گاهی چند رشته نخ ریسیده شده را مجدد با هم می تابانند تا ضخامت آن به اندازه مورد نیاز برای قالی بافی برسد.
انواع نخ فرش دستباف
همانطور که گفتیم برای بافت انواع فرش دستباف، از 4 نخ اصلی غیر ترکیبی استفاده می شود.
- ابریشم
- کرک
- پشم
- کتان (پنبه)
نخ ابریشم
نخ ابریشم را از پیله هایی که کرم ابریشم به دور خود می تند برداشت می کنند. پیله ها از ماده ای که کرم ابریشم از دهان خود ترشح کرده بافته می شوند. این ماده مقاومت بالایی دارد. با توجه به این موضوع استحکام نخ های ابریشمی نسبت به بسیاری از نخ ها بیشتر است. نخ های ابریشم، بسیار نازک و لطیفند. اما بسیار محکم و با دوامند.
ویژگی های فرش هایی که با نخ ابریشم بافته می شوند:
- همانطور که گفتیم نخ فرش دستباف از جنس ابریشم بسیار نازک است. گره هایی که با این جنس نخ زده می شود، بسیار کوچک و ظریفند. از این رو بافت فرش ابریشمی بسیار زمان بر است.
- تعداد رج های بافته شده در فرش های ابریشمی بسیار بیشتر از فرش های کرکی و پشمی است. در نتیجه رج شمار آنها معمولا بالای 60 و تراکم آنها زیاد است. فرش های ابریشمی جلوه بصری درخشان و براقی دارند.
- نخ‌های ابریشمی نسبت به انواع نخ فرش دستباف، نرم و لطیف تر است. بافته های ابریشمی نیز بسیار لطیف و نرمند.
- نخ ابریشمی، لمس لختی دارند. امتداد این نخها بعد گره، بر روی کار می خوابد. از این رو فرش های ابریشمی ضخامت چندانی از خود نشان نمی دهند. فرم امتداد نخ ها بر روی کار به نحوی است که فرش به صورت سایه روشن یا نقش برجسته دیده می شود.
- نخ های ابریشم، جلای خاصی دارند. این ویژگی باعث شده تا فرش های ابریشمی، جلوه ای درخشان، براق و چشم نواز داشته باشند.
- با توجه به ویژگی لختی، برجسته دیده شدن نقوش و خاصیت درخشان بودن نخ ابریشم، فرش های ابریشمی در نور و زوایای مختلف با طیف متفاوت رنگی دیده می شوند.
- مهم ترین و شناخته شده ترین فرش های ابریشم متعلق به فرش دستباف قم است. پس از آن فرش دستباف تبریز و اصفهان در رتبه های بعدی قرار می گیرند.
نخ کرک
پیش از آنکه در مورد نخ کرک توضیح دهیم، باید بدانیم که کرک چیست. بدن تمام حیوانات مثل پر برای پرندگان و پشم برای گوسفند پوشیده شده است. بدن بسیاری از چهارپایانی مانند شتر، روباه، سگ و گربه از مو پوشیده شده است که به این مو اصطلاحا کرک می گویند. نگهداری و نزدیکی انسان با حیوانات اهلی مثل بز، شتر، اسب و … باعث شد تا بشر به فکر استفاده از موی آنها نیز یبفتد. به عنوان مثال، بسیاری از فرش های کرکی ایران با موی بز و فرش های دستباف افغانستان با موی اسب بافته می شود.
برای بدست آوردن کرک، بدن شتر یا بز را با شانه مخصوص شانه می کنند. موهایی که لابه لای آن گیر می کند را به عنوان کرک جمع آوری کرده و آنها را به هم میریسند. همچنین موی زیر دست شتر نیز به عنوان کرک جمع آوری می شود. اما جمع آوری این حجم از کرک بسیار سخت است. ولی پس از جمع آوری این کرک ها را کنار هم قرار می دهند و می ریسیند. کرک ها، در هم تنیده شده و نخ کرکی به وجود می آید. از آنجا که کرک ها کوتاهند، ریسیدن نخ کرکی نیز سخت و زمانبر است. همچنین گاهی نوک موها از لابه لای نخ بیرون می زند. نخ کرکی نسبت به سایر نخ فرش دستباف، مقاومت کمتری دارد.
ویژگی نخ‌های کرکی
- نرم و نازکند.
- با توجه به نژاد حیوانات، انواع مختلفی از آن وجود دارد.
- تهیه آن سخت است.
- مقاومت چندانی ندارند.
- برای بافت فرش و قالی خیلی مناسب نیستند.
با وجود ویژگی نخ های کرک و نحوه تولید آن، فرش های کرکی ارزش مادی بسیاری دارند. از این رو برای استفاده روزمره خیلی پیشنهاد نمی شوند. از این نخ ها برای بافت تابلو فرش و فرش های تزئینی استفاده می گردد.
نخ‌های پشم
پشم پر کاربرد ترین الیاف در صنعت نساجی و قالی بافی است. نخ پشمی مهترین نخ فرش دستباف است که از ریسیدن پشم گوسفند تولید می شود. نخ های پشمی ضخیم ترین و خشن ترین نخ فرش دستباف است. هر چند ضخامت نخ های پشمی در منطقه های مختلف، متفاوت است. از این نخ ها برای بافت انواع فرش، قالیچه، گبه، گلیم، پادری، تابلو فرش و انواع اکسسوری های دکوراسیون وابسته به فرش استفاده می شود.
ویژگی های فرش پشمی
- فرش پشمی از الیاف طبیعی پشم تولید می شود.
- الیاف پشمی خاصیت درمانی دارند و برای بدن بسیار مفیدند. (موجب آرامش اعصاب،، تنظیم گردش خون، رفع درد عضلانی می شود.)
- این فرش ها نسبت به سایر فرش ها ضخیم ترند و استحکام بیشتری دارند.
- فرش های پشمی یک بوی خاصی دارند که نشانه طبیعی بودن آنهاست و به خاطر همین بو بسیار معروفند.
- رنگ بندی و طرح های چشم نوازی دارند.
- رنگ های آن شاداب تر هستند.
- لمس نرمی دارند.
- از خاصیت پشم، حفظ حرارت داخلی فضا است.
- این فرش ها مانع از احساس سرما در بدن شما می شوند. استفاده از آنها برای فصل های سرد، بسیار کاربردی محسوب می شود.
- در فصل های سرد، عامل گرما و در فصل های گرم، خنک هستند.
- فرش های پشمی (دستباف) پاخور خوبی دارند و به مرور زمان به فرش وینتیج تبدیل می شوند و ارزش آنها بالاتر می رود.
- در برابر رطوبت و پوسیدگی مقاومت بالایی دارند.
- در صورت پارگی، امکان رفو دارند.
- بسیاری از فرش های چهل تکه نیز از فرش های پشمی تولید می شوند.
کیفیت پشم به چه چیزی بستگی دارد؟
اگر به فرش های پشمی مختلف دست بزنید، لمس متفاوتی از آنها را تجربه خواهید کرد. برخی از آنها درخشان تر، برخی نرمتر و برخی زبر تر هستند. دلیل این تفاوت ها به عوامل مختلفی بستگی دارد که به عنوان کیفیت پشم شناخته می شود. از جمله این عوامل می توان به موارد زیر اشاره کرد:
-
نژاد گوسفند
همانطور که انسان ها با نژادهای مختلف در دنیا زندگی می کنند، گوسفندان نیز با نژادهای مختلفی در دنیا وجود دارند. توسعه صادرات دامی نیز دلیلی بر جابجایی و پراکندگی نژادهای مختلف شده است. جفت گیری گوسفندان غیر هم نژاد، موجب تولد یک بره با ژنتیک ترکیبی می شود. ژنتیک گوسفندان بر جنس و لمس پشم آنها نیز تاثیرگذار است.
بیشتر نژادهای ایرانی، پشمی ضخیم و خشن از نوع هتروتیپ دارند. نژادهای معروف گوسفند ایرانی عبارت است از: بختیاری، قره گل، کردی، ماکوئی، افشاری، سنجابی، قزل، کلکوهی، مغانی، نائینی، بلوچی و سنگسری.
-
سن گوسفند
سن گوسفند یکی دیگر از عواملی است که بر کیفیت پشم اثر می گذارد. گوسفند هر چه جوان تر باشد، پشم آن لطیف تر است. ضخامت نخ حاصل از پشم آن نیز کمتر است.
-
زمان پشم چینی
پشم گوسفندانی که در بهار چیده می شوند، لطیف تر و با کیفیت تر از پشم هایی است که در فصل پاییز چیده شده باشند. رطوبت، طراوت و آب و هوای محیط در بهار بر کیفیت پشم تاثیر گذار است.
-
رنگ گوسفند
حتما گوسفندان را در رنگ های مختلفی دیده اید. رنگ های سیاه، کرم، شیری، شکری، زرد یا نخودی روشن، قهوه ای سیر، قهوه ای روشن، خاکستری و یا ترکیبی از این رنگ ها. در ابتدای تاریخچه نخ ریسی و بافت، نخ فرش دستباف رنگرزی نمی شد و دانشی برای آن وجود نداشت. در نتیجه فرش ها به رنگ پشم چیده شده، بافته می شدند. اما با فراگیری علم رنگرزی، پشم ها رنگ میشدند. در نتیجه تنوع نقش و رنگ در بافته ها بیشتر شد. در این میان پشم های روشن با طیف سفیدتر، رنگ پذیری بهتری دارند. پشم های تیره تر خاصیت رنگ پذیری کمتری دارند. از این رو، اغلب با رنگ های هم طیف خود رنگ می شوند. مثلا پشم های قهوه ای را عموما با طیف های مختلف قهوه ای یا سیاه رنگ می کنند.
-
تغذیه گوسفند
تغذیه گوسفند نیز بر کیفیت و لطافت پشم اثر بخش است. نوع علفی که می خورند، مواد مغذی که در غذای آنها وجود دارد، کیفیت آبی که می نوشند و … همگی بر کیفیت پشم بدنشان تاثیر می گذارد. همچنین حجم تغذیه نیز در حجم و کیفیت پشم بدست آمده اثر بخش است. محیط نیز عامل دیگری است که باید به آن اشاره کرد. به عنوان مثال، گوسفندانی که در مناطق کوهستانی، جنگلی و مناطق معتدل شمال چرا کرده باشند، پشم با کیفیت تری نسبت به گوسفندان منطقه جنوب و مناطق دشتی با آب و هوای خشک دارند.
نکاتی در مورد نخ‌های پشمی
- از نخ های پشمی برای تار، پود و نخ خاب ( گوشت فرش) استفاده می شود. اما بیشترین استفاده برای پرزها و نخ خاب است.
- اکثر فرش های ایرانی با شیرازه پشمی بافته می شوند. زیرا شیرازه ها لبه فرش را می پوشانند و شیرازه پشمی از سایش آن جلوگیری می کند.
- قطر تار پشم گوسفندان ایرانی حدودا بین ۳۰ تا ۵۰ میکرون (۳۰ تا ۵۰ هزارم میلی متر) و طول آنها گاهی تا ۳۸ سانتیمتر نیز می رسد.
- پشم گوسفندان تا زمانی که روی بدن گوسفند است، مواد خارجی متفاوتی مثل، خاک، حشرات ریز، عرق و ادرار حیوان، خس و خاشاک محیطی، چربی و … روی آن را می پوشاند. پس از پشم چینی باید پشم ها را به خوبی شست و خشک کرد. در غیر این صورت نخ فرش دستباف شما کیفیت کافی برای بافت را نخواهد داشت.
نخ کتان (پنبه)
نخ پنبه، جزو مهمترین نخ فرش دستباف است. به جرات می توان گفت که نخ پنبه در اکثر فرش های دستباف به عنوان تار و پود استفاده می شود. عموما به رنگ سفید تا شیری روشن در بافت فرش قرار می گیرند. اما گاهی بر حسب هدف و سلیقه بافنده، پود های پنبه ای را رنگ می کنند. از نخ پنبه ای به عنوان گوشت یا پرز فرش استفاده نمی کنند.
ویژگی های نخ پنبه
- این نخ ها مورد حمله آفت و بید قرار نمی گیرد. در نتیجه به فرش، قابلیت رفو شدگی و بافت پرز جدید را می دهند.
- استحکام و مقاومت بالایی دارند و به راحتی پاره نمی شوند.
- خاصیت رنگ پذیری خوبی دارند.
- مقاومت کشسانی آنها بسیار بالاست و کمتر کش می آیند. در نتیجه به عنوان تار و پود کاملا مناسبند.
- وزن کمی دارند.
- رنگرزی، مقاومت آن را تغییر نمی دهد.
- درشت بافی و گره فارسی در فرش بافی ایران، به وفور و در مناطق مختلف انجام می شود. در نتیجه استفاده از نخ پنبه ای برای چله کشی بسیار مناسب تر است.
- نخ های پنبه ای در صورت مجاورت آب و رطوبت زیاد، مقاومت خود را از دست داده و دچار پوسیدگی می شوند.
الیاف پنبه تقلبی
برخی از افراد، نخ های ویسکوز را به عنوان نخ فرش دستباف، جایگزین پنبه می کنند. این در حالی است که مقاومت ویسکوز بسیار کمتر از پنبه است. از این نخ ها عموما در پود گذاری استفاده می شود.
همچنین برخی با براق کردن نخ پنبه ای، آن را به عنوان الیاف ابریشم به خریدار معرفی می کنند.
برای تشخیص نخ پنبه از ویسکوز، کافیست آن را خیس کنید. نخ های ویسکوزی پس از خیس شدن، به راحتی پاره می شود و مقاومت نخ پنبه را ندارد.
ویسکوز چیست؟
ویسکوز را به عنوان ابریشم مصنوعی می شناسند. عموما در بافت فرش های ماشینی از آن استفاده می شود. به ندرت به عنوان یک نخ فرش دستباف آن را می بینید. نخ های ویسکوز فراوری شده، شبیه به نخ پنبه ای ولی ظریف تر و براق ترند. گاهی ویسکوز را از پنبه های نامرغوب و بی کیفیت می ریسند و سپس آن را براق می کنند.
میزان حجم استفاده از انواع نخ فرش دستباف
تا اینجای کار، در مورد انواع نخ فرش دستباف از لحاظ کاربرد و جنس صحبت کردیم. اما در فرش های دستباف مختلف، میزان استفاده از این الیاف متفاوت است. در برخی از فرش های دستباف میزان الیاف به کار رفته، نام و هویت فرش را نیز مشخص می کند. در ادامه به انواع این فرش ها اشاره خواهیم کرد:
-
فرش تمام پشم
فرش تمام پشم، ارزانترین نوع فرش پشمی است. در این نوع فرش، کلیه نخ های تار، پود و پرز از جنس پشم است. فرش های تمام پشم بیشتر در مناطقی بافته می شود که دسترسی به الیاف پنبه ای سخت است. مثلا بسیاری از فرش های عشایر با این روش بافته می شود. فرش های تمام پشم نسبت به سایر فرش های پشمی مقاومت کمتری دارند. زیرا تمام الیاف آن ممکن است مورد حمله بید قرار بگیرد. پشم نسبت به پنبه زودتر فرسوده می شود. ضخامت نخ پشمی نسبت به نخ پنبه بیشتر است. از این رو فرش های تمام پشم ضخیم تر و زبر تر از سایر فرش های پشمی هستند. اما از آنجایی که این فرش ها تماما از پشم بافته شده اند، خاصیت درمانی بیشتری دارند.
-
فرش تمام ابریشم
در فرش های تمام ابریشم، کلیه نخ های به کار رفته اعم از تار، پود و پرز از جنس ابریشم است. این نوع فرش یکی از نفیس ترین و گران قیمت ترین فرش های بازار است.
فرش های تمام ابریشم ظریف ترین و نازکترین فرش های دستباف هستند. نخ ابریشم، نازک و در عین حال بسیار مستحکم است که به این فرش ها نمایی درخشان می بخشد. اما مقاومت آنها در برابر پاخوردن، سایش و شستشو نسبت به سایر فرش ها بسیار کمتر است. از این رو، پیشنهاد می شود آنها را در مکان های کم رفت و آمد پهن کنید. با این کار از فرسودگی زود هنگام آنها جلوگیری خواهید کرد. فرش ها و قالیچه های ابریشمی بیشتر برای تابلو فرش استفاده می شوند.
-
فرش پشم و پنبه
پنبه، پر کاربرد ترین نخ فرش دستباف برای چله کشی است. دلیل اصلی آن مقاومت کششی آن است. از این رو بیشترین فرش های بافته شده در جهان با چله کشی پنبه ای بافته می شوند. فرش پشم و پنبه، بیشترین تعداد را در این آمار دارد. مقاومت پشم در برابر پا خوردن در مقابل مقاومت پنبه در چله کشی، ترکیب مقاوم و فوق العاده ای برای بافت فرش دستباف است.
-
فرش پشم و ابریشم
یکی دیگر از فرش های دستباف رایج، فرش های پشمی با چله ابریشمی است. استحکام و مقاومت کششی ابریشم هر چند نسبت به پنبه و کتان کمتر است. اما بسیار بیشتر از پشم و کرک است. تعداد بافت فرش های پشمی با چله کشی ابریشمی زیاد نیست. اما استفاده از آن یک روش رایج است. با توجه به تفاوت در ضخامت نخ‌های پشمی و ابریشمی، در بافت این فرش ها، فقط از نخ پشمی برای پرزها استفاده نمی شود. بلکه فرش به صورت ترکیبی از نخ‌های ابریشم و پشم بافته می شود. به عنوان مثال برخی از فرش های گل ابریشمی از این نوع فرش ها هستند. در واقع بخشی از گلها، نقوش و حاشیه ها با ابریشم بافته می شود.
بر عکس این موضوع هم وجود دارد. نقوش و گلها با الیاف پشمی و زمینه با ابریشم بافته شود. این فرش ها به فرش دستباف کف ابریشم مشهورند.
-
فرش کرک و ابریشم
فرش های کرک و ابریشم نوع دیگری از فرش های دستباف هستند که از ترکیب نخ‌های کرک و ابریشم بافته می شود. در این فرش ها، پرزها از جنس کرک است که بر روی چله ابریشمی بافته می شود. کرک ها یکی از ضعیف ترین نخ ها در میان سایر نخ های فرش دستباف هستند. این در حالی است که قیمت، ظرافت و اهمیت بالایی در بازار فرش دارند. فرش های کرک و ابریشم به عنوان فرش های زینتی و نوعی فرش فانتزی محسوب می شوند و عموما به عنوان تابلو فرش از آنها استفاده می گردد. نوع دیگری از فرش های کرکی وجود دارد که بر روی چله پنبه یا کتان بافته می شوند که این فرش ها هرچند ظرافت کمتری نسبت به چله ابریشم دارند، اما از ارزش و اهمیت فرش کرک چندان نمی کاهد.
