فرش کرکی یکی از انواع فرش است که در طرح های مختلف بافته می شود. اصطلاحا به هر فرش که از نخ کرک بافته شده باشد، فرش کرکی می گویند. زیر اندازهای کرکی محدود به فرش نیستند. انواع پادری و قالیچه و تابلو فرش نیز از نخ کرک بافته می شود.
کرک چیست؟
کرک، موهای ظریفی است که زیر پشم بدن حیواناتی مثل بز و شتر رشد می کند. پس از کوتاه کردن پشم این حیوانات کرک ها را جدا می کنند. علاوه بر آن با شانه کردن بدن بز یا شتر، موهای باقی مانده بر روی شانه را جمع آوری می نمایند. تارهای کرک بسیار نازک اند. اما خاصیت گرمازایی دارند. عشایر و روستائیان با جمع آوری کرک ها و به کمک دوک یا دستگاه نخ ریسی دستی آنها را می ریسند و به نخ تبدیل می کنند. نخهای کرکی از نخ پشمی نازکترند.
فرش کرک
عموما فرش کرکی را به عنوان فرش دستباف می شناسند. زیرا کرک و نخ های کرکی جز الیاف طبیعی است که در میان عشایر و روستاییان به وفور یافت می شود. اما از الیاف کرکی برای بافت گلیم و گبه دستباف نیز استفاده میشود. بسیاری از افراد، کلیه این زیر اندازهای کرکی را به عنوان فرش کرکی می شناسند.
البته تمامی فرش هایی که از الیاف کرک بافته شده اند، الزاما دستباف نیستند. با پیشرفت تکنولوژی، روند فرش بافی، شکل مدرن تر و صنعتی به خود گرفت. از این رو برخی فرش های کرکی به صورت صنعتی و فرش ماشینی بافته می شود.
علاوه بر آن فرش کرکی، فقط از کرک خالص بافته نمی شود. برخی از فرشهای کرکی ترکیبی از الیاف کرک و پشم یا کرک و ابریشم است.
ویژگی های کرک :
- نرم و نازکند.
- با توجه به نژاد حیوانات، انواع مختلفی از آن وجود دارد.
- تهیه آن سخت است.
- خیلی نازک اند.
- مقاومت چندانی ندارند.
- برای بافت فرش و قالی مناسب نیست.
ویژگی های فرشهای کرکی
با توجه به ویژگی های الیاف کرک، ویژگی های فرشهای کرکی را میتوان به این شکل بیان کرد:
- بافت ظریف
- گرم
- نرم
- گرانقیمت
- خیلی با دوام نیستند.
انواع کرک
با توجه به نژاد بز و شترها، انواع کرک با ضخامت های متفاوت وجود دارد. از جمله کرک کشمیر، کرک بختیاری، کرک شترچه، کرک گوانکو و کرک شاهتوش، کرک بلوچ.
فرش کرک بهتر است یا فرش پشمی؟
پیش از آنکه فرش کرکی را با فرش پشمی مقایسه کنیم چند نکته را در مورد فرش های کرکی و الیاف آن بدانیم:
- همانطور که گفتیم کرک موی نازک بدن حیواناتی مثل بز و شتر است. این موهای خیلی نازک، طول بلندی هم ندارند. در نتیجه در حین ریسیدن و تبدیل به نخ، نسبت به پشم استحکام زیادی ندارند و کرکها به مرور زمان ممکن است از نخ خارج شوند. در نتیجه نخ به مرور نازکتر می شود. از این رو نخهای کرکی مقاومت بالایی ندارند. این در حالی است که فرش های پشمی مقاومت بیشتر و البته طرفداران بیشتری دارند.
- الیاف کرکی بسیار ظریفتر از الیاف پشمی هستند. در نتیجه فرشهای کرکی، ظریف بافت تر از فرشهای پشمی می باشند. ضخامت کمتری هم نسبت به فرشهای پشمی دارند.
- پشم بر روی بدن تاثیر درمانی دارد. دمای بدن را حفظ می کند. عرق بدن را جذب می کند. بخشی دردهای مفصلی را تسکین می دهد. فرشهای پشمی موجب آرامش و خواب راحت هستند. اما فرش کرکی چنین ویژگی هایی را ندارد.
- از آنجا که هر دو نوع فرش کرک و پشمی از الیاف طبیعی حیوانی بافته می شوند، در معرض خطر حمله حشراتی مثل بید هستند.
فرش کرک بهتر است یا فرش ابریشمی؟
فرش ابریشمی نیز جزو فرشهایی است که از الیاف طبیعی تولید می شوند. الیاف ابریشمی از پیله کرم ابریشم استخراج می شوند. الیاف ابریشم در مقایسه با کرک ظرافت بیشتری دارند. اما مقاومت بیشتری هم دارند. این نخها نازکتر نمی شوند. فرشهای ابریشمی لطیف تر از فرشهای کرکی هستند. اما مقاومت بالایی دارند. از دیگر ویژگی های فرشهای ابریشمی می توان به درخشانتر و زیباتر بودن آن اشاره کرد. کرک ها به اندازه سایر الیاف طبیعی رنگ پذیر و جذاب نیستند.
قیمت فرش کرک
در قیمت گذاری فرشهای دستبافت پشمی و کرکی، فرش های پشمی با ارزش تر از کرک هستند. شاید مهمترین دلیل آن خواص پشم و مقاومت آن باشد. اما نکته ای که فرشهای کرکی را ارزشمند می کند، این است که جمع آوری کرک و ریسیدن آن بسیار سخت است.
با توجه به مقاومت پایینی که الیاف کرک دارند، قیمت بالای آن به صرفه نیست. از این رو عموما فرشهای بزرگ و قالی های کرکی بافته نمی شود. عموما فرشهای کرک در حد قالیچه و پادری و گبه بافته میشوند.
عواملی مثل قطر و ضخامت کرک، طول آن، استحکام و مقاومت، جعد، قابلیت ارتجاعی و برگشت پذیری ، لطافت، شفافیت، رنگ، بو و مرغوبیت در تعیین نرخ قالیچه های کرکی تاثیر گذار است.
تفاوت نخ کرک و مرینوس
برخی از فرشهای مرینوسی با قیمت پایین تر و البته مقاومت بیشتر تولید می شوند. این فرشها بسیار شبیه به فرش کرک بوده به عمد به نام فرش های کرکی معرفی میشوند.
همانطور که گفتیم کرک ها بسیار نازکند. جمع آوری آنها سخت و فراوانی‌شان بسیار کم است و از آنجا که مقاومت بالایی ندارند برای بافت قالی و فرش های بزرگ استفاده نمی شوند. پس داستان چیست؟
این فرشها از نخ مرینوس بافته می شوند که بسیار به کرک شبیه اند. از ویژگی های آن به موارد زیر می توان اشاره کرد:
- عایق آب و حرارت
- سبک
- انعطاف پذیر
- ضد آلرژی
این نخ ها به صورت صنعتی و خارج از کشور تولید و بافته می شوند و مقاومت بیشتری نسبت به نخ های کرکی طبیعی دارند.
انواع فرش کرک
فرشهای کرکی به چند گروه تقسیم می شوند:
کرک و پشم:
این فرشها با چله از جنس پشم و نخ خاب (پرز) کرکی بافته می شوند.
برخی فرشهای کرک و پشم هستند که نخ خاب آنها از ترکیب پشم و کرک ریسیده شده‌اند. این نوع نخ بر روی چله پشمی بافته می شود.
کرک و ابریشم
این فرشها از نخ چله ابریشم و پرز کرک بافته میشوند.
کرک و کتان
فرش کرک و کتان از نخ چله کتان ( الیاف طبیعی) و نخ خاب کرکی بافته میشود.
از فرشهای کرک در کجا استفاده می شود؟
پیشتر گفتیم که نخ کرک مقاومت چندانی ندارد. اما از آنجا که به سختی بدست می آید، بسیار گران است. بنابراین برای بافت و خرید قالی و فرش های بزرگ مناسب نیستند. اما از الیاف کرکی برای بافت قالیچه های فانتزی و گرانقیمت و تابلو فرشهای نفیس بیشتر استفاده میشود. از این رو فرش های کرکی جزو اکسسوری های دکوراسیون مهم و زینتی محسوب می شوند.
