[vc_row][vc_column][vc_column_text]
نحوه دوخت فرش چهل تکه، هنری است که این روزها در بازار و صنعت فرش غوغا به پا نموده. فرش های چهل تکه، نوآوری جدیدی در صنعت فرش هستند. این فرش ها برای اولین بار با نگرش ساده زیستی و بر روی فرش های دستباف محلی تولید شده اند اما امروزه نقش مهمی در اقتصاد و صادرات فرش دارند. در این مقاله قصد داریم در مورد نحوه دوخت فرش چهل تکه و اهمیت آن صحبت کنیم.
فرش چهل تکه
فرش چهل تکه، نسل جدیدی از انواع فرش است. این فرش ها از تکه های به هم دوخته شده فرش، شکل میگیرند. شکل ظاهری این فرش ها شبیه به پازل یا کلاژ است از این رو به عنوان فرش کلاژ نیز معرفی میشوند.
فرش های چهل تکه جذابیت ظاهری بسیار بالایی دارند و نمادی از یک دیزاین مدرن-کلاسیک محسوب می شوند که در میان اکسسوری های دکوراسیون، بسیار مهم و ارزشمند هستند و علاوه بر آن تلفیقی از هنر سنتی و مدرن به حساب می آیند. ترکیب فرش های چهل تکه در کنار هم بسیار زیبا هستند و توانستهاند توجه عموم مردم جهان را به خود جلب کنند و بسیاری از فرشهای آسیب دیده را برای بار دیگر قابل استفاده نمایند.
فرش های چهل تکه عمدتا از به هم دوخته شدن تکه های فرش شکل می گیرند. این تکه ها، از فرشهای آسیب دیده قدیمی جدا می شوند و سپس بر اساس الگو و ایده پردازی ذهن تولید کننده، به یکدیگر دوخته می شوند. مهم نیست فرش های مادر با کدام ماهیت جغرافیایی باشند. فرش دستباف تبریز، فرش دستباف قم، فرش دستباف کاشان و اصفهان و …. حتی ممکن است تکه هایی از فرش های ماشینی باشند. اما نتیجه کار بسیار جذاب و دوست داشتنی خواهد بود.
فرش های چهل تکه امروزی، هنوز برای خیلی از افراد، ناشناخته مانده اند. بسیاری از افراد اطلاعات دقیقی در مورد آنها ندارند و حتی برخی فکر می کنند این تکه ها به صورت مجزا و مختص به همین فرش بافته شده و سپس به هم دوخته می شوند. در حالی که، نحوه دوخت فرش چهل تکه در صنعت فرش بافی، یک صنعت مجزا و مخصوص به خود دارد.
تاریخچه فرش های چهل تکه
تکه دوزی یا کلاژ ( collage یک واژه فرانسوی است) به معنای چسباندن است. در این هنر قطعات مختلف از هر چیزی را به هم می چسبانند. مثل کاغذ، چوب، فلز و …. نمونه های آشنای این کار را در کاردستی هایی که با کاغذ رنگی در دوران کودکی درست می کردیم، دیده ایم. نمونه آشنای دیگر برای آن، تکه دوزی هایی است که مادر بزرگ ها و مادران ما با تکه های مختلف پارچه (عموما تکه پارچه های دور ریختنی) می دوختند که برخی از آنها واقعا زیبا و حیرت انگیز بودند.
تکنیک تکه دوزی ابتدا در زمان اختراع کاغذ در حدود ۲۰۰ سال پیش از میلاد در چین اجرا شد در حالی که تکه دوزی ها در ایران به زمان سلجوقیان برمیگردد اما اجرای آن بر روی فرش مربوط به ایرانیان قدیم است.
در گذشته زنان عشایری و روستایی فرشهای دستباف آسیب دیده مثل فرشهای دستبافی که مورد حمله بید قرار گرفته بود را با این روش احیا می کردند. بخش های سالم فرش را می بریدند و سپس این تکه ها را بهم می دوختند؛ اما استفاده از فرشهای چهل تکه، به ویژه در زندگی شهری با شمایل امروزی، یک نوآوری بسیار با ارزش تلقی می شود.
انواع فرش چهل تکه
فرش های چهل تکه انواع مختلفی دارند که این تقسیم بندی بر اساس فاکتور ها و معیارهای متفاوتی مشخص می شوند که این معیارها با هم متفاوتند. به عنوان مثال فرش های چهل تکه را بر مبنای جنس، طرح، دستباف یا ماشینی بودن می توان بررسی و تقسیم بندی کرد.
-
شیوه بافت
شیوه بافت فرش، به دستباف یا ماشینی بودن آن اشاره دارد. تکه های فرش ممکن است از فرش ماشینی یا فرش دستباف جدا شده باشند.
-
جنس فرش
منظور از جنس فرش، جنس الیافی است که تکه های فرش با آن بافته شده اند که این الیاف می تواند از پشم، ابریشم، کرک، پنبه، کتان، مرینوس، یا در صورت ماشینی بودن فرش از الیاف مصنوعی بافته شده باشد.
-
پشت فرش
در دوخت فرش چهل تکه، از یک لایه آستر برای زیر آن استفاده می شود تا این آستر استحکام و کیفیت فرش را افزایش بدهد. جنس آستر نیز یک معیار مجزا برای تنوع فرش چهل تکه محسوب می شود که برای نمونه میتوان به فرش چهل تکه چرم، فرش چهل تکه با آستر جاجیم و … اشاره کرد.
مراحل و نحوه دوخت فرش چهل تکه دستباف
همانطور که گفتیم، فرشهای چهل تکه از به هم دوخته شدن تکه های مختلف فرش شکل می گیرند. فرش های چهل تکه ساده کارپت، از فرش های دستباف تولید می شوند و جنس آنها غالبا فرش پشمی و گاها فرش ابریشمی است. تکه فرش های استفاده شده در ساده کارپت عموما از فرشهای دستباف کرمان، همدان، تبریز و … جدا می شوند.
نحوه دوخت فرش چهل تکه دستباف به این صورت است:
-
در ابتدا فرش های مناسب جمع آوری و انتخاب می شوند.
-
در صورت نیاز فرش ها شسته و رفو می شوند.
-
سپس قطعات آن در شکل ها و سایزهای مختلف برش داده می شوند.
-
در مرحله بعد تکه ها با توجه به طرح و ابعادشان در کنار هم قرار داده می شوند. از چسباندن تکه ها ممکن است یک فرش چهل تکه مستطیل، مربع،یا گرد شکل بگیرد.
-
تکه فرشها با چسب های مخصوص به هم چسبانده می شوند.
-
تکه های به هم چسبیده، به وسیله چرخ های زیگزال دوز مخصوص به یکدیگر دوخته می شوند.
-
پس از دوخت تکه ها، برای استحکام فرش و ظرافت کار، پشت کار را با آستر چرمی یا جاجیم می پوشانند. آستر، به صورت یک دست و بر اساس مساحت کل فرش، برش داده شده و زیر فرش را می پوشاند.
-
در نهایت هم کناره های فرش را قیطونی می بافند یا شیرازه دوزی میکنند. این کار هم بر زیبایی فرش می افزاید و هم دوخت آستر را محکم می کند.
چند نکته در نحوه دوخت فرش چهل تکه
- در فرشهای چهل تکه دستباف، بافتن تکه های کوچک برای تولید چهل تکه مقرون به صرفه نیست. در نتیجه از فرشهای معیوب و آسیب دیده برای این کار استفاده می کنند.
- چنانچه تکه های فرش، از فرش های اصیل قدیمی جدا شده باشد، ارزش مادی و معنوی آنها بیشتر است.
- این فرش ها با توجه به فرم برش ها و ابعاد آنها، می توانند در هر شکل و قالب هندسی طراحی و تکه دوزی شوند.
- نحوه دوخت فرش چهل تکه قانون خاصی ندارد. تکه دوزی می تواند به صورت یک طرح منظم یا غیر منظم انجام شود.
- فرش های چهل تکه دستباف، قیمت بیشتری نسبت به همتای ماشینی خود دارند. جنس الیاف نیز در تعیین قیمت خرید و اصالت فرش تاثیر گذار است.
نحوه دوخت فرش چهل تکه ماشینی
نحوه تولید و دوخت فرش چهل تکه ماشینی به دو صورت انجام می گیرد.
1-برخی از انواع فرش چهل تکه ماشینی، از تکه فرش های ماشینی آسیب دیده و تکه فرش های کوچک ماشینی بافته شده تولید می شوند. نحوه دوخت این فرش ها به این صورت است:
- فرش های ماشینی آسیب دیده انتخاب و جمع آوری می شوند.
- در صورت نیاز، شسته می شوند.
- سپس فرش بر اساس طرح و نقشه نهایی، توسط شابلون های مخصوص برش میخورند.
- گاهی این تکه ها به صورت مجزا و در ابعاد مختلف با ماشین بافته می شوند.
- تکه فرشها با چسب های مخصوص، کنار هم قرار می گیرند.
- سپس این تکه های به هم چسبانده را توسط دستگاه دوخت فرش به یکدیگر می دوزند.
- پشت این فرش ها نیز همانند نوع دستباف، آستر دوزی می شود.
- در نهایت هم کناره های فرش قیطونی دوخته می شود یا شیرازه دوزی می شود.
2- گاهی یک طرح و نقشه چهل تکه به دستگاه معرفی شده و فرش با طرح چهل تکه بافته می شود. در این فرش ها، کالای بافته شده، فقط در ظاهر شبیه به فرش چهل تکه است؛ در حالی که به صورت یکدست و روی یک دار ماشین، بافته می شود.
مزایای فرش چهل تکه
- بازگرداندن فرش های قدیمی و کهنه به چرخه مصرف یکی از مهمترین مزایای فرش های چهل تکه است. استفاده مجدد و بهینه سازی فرش هایی که آسیب دیده اند، یک مزیت مهم است.
- طرحی جدید و نو از فرش است.
- دکوراسیونی متفاوت خلق می کند. این فرش ها یک دکوراسیون مدرن در قالب سنتی محسوب می شوند.
- با توجه به نوسانات ارزی، این نوع محصول یک کالای کاملا تجاری محسوب می شود. طرح نوین فرش های چهل تکه در صنعت فرش، ارزش اقتصادی، صادرات و قابلیت ارز آوری و صادرات دارد.
قیمت فرش چهل تکه
نحوه دوخت فرش چهل تکه بر قیمت آن نیز تاثیر دارد. سن تکه ها، نحوه چینش آنها، تمیزی و ظرافت دوخت، طرح فرش مادر، ترکیب رنگ بندی، جنس الیاف، جنس آستر، مساحت فرش، طرح فرش چهل تکه و … جزو فاکتورهایی است که قیمت فرش را مشخص می کند. چنانچه قصد خرید فرش دستباف چهل تکه را دارید، حتما به نحوه دوخت آن و سایر فاکتورها دقت کنید. گاهی آسیب هایی که به فرش اولیه وارد شده در برخی از تکه ها باقی می ماند. چنانچه تولید کننده بی توجه به آن باشد، این آسیب ها به فرش چهل تکه شما احمال می شوند که این امر ممکن است عمر فرش را کاهش دهد و علاوه بر آن زیبایی فرش شما را نیز از بین می برد.
[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row]