انواع فرش دستباف کدام است؟

انواع فرش دستباف را بر اساس فاکتور های مختلف طبقه بندی می کنند. هر کدام از این فاکتورها، یک عامل مهم  تاثیر گذار برای دسته بندی انواع فرش و به خصوص انواع فرش دستباف است.

 فرش دستباف چیست؟

فرش، کالای مهمی است که از گذشته تاکنون اهمیت ویژه‌ای در زندگی انسان داشته است. این زیر اندازهای رویایی و جذاب، علاوه بر زیبایی محیط و استفاده به عنوان اکسسوری دکوراسیون، شما را از برخی آسیب‌های محیطی مثل نشستن در جای سخت و سرما و گرمای کف حفظ می کنند.

پیش از هر چیز  باید بدانید فرش دستباف چیست؟ فرش دستباف، نوعی زیرانداز پرز دار است که این پرزها به واسطه دست بر روی نخ های چله گره زده می شود. ارتفاع پرزها از گبه کوتاه تر و از گلیم بلندتر است.

هیچ ماشینی در بافت فرش های دستباف دخالت ندارد. این فرش ها بر روی دار قالی سنتی و توسط دست بافته می شوند و الیاف آنها از طبیعت برداشت می شود. مثل الیاف پشمی، ابریشمی و … این فرشها تماما با دست بافته شده و ویژگی های منحصر بفردی دارند.

تاریخچه فرش دستباف

کالایی که امروزه ما به عنوان فرش می شناسیم، یکی از کهن ترین محصولات دست ساز بشر است. فرش دستباف ایرانی، به دست هنرمندان ایرانی بافته می شود. این کالا جزو بهترین و زیباترین نوع فرش در دنیا است و البته نقش مهم و موثری نیز در صادرات کشور دارد.

اولین فرش های دستباف را مربوط به صحرا نشینان میدانند. آنها برای محافظت از بدن خود نسبت به زمین سخت، زیر انداز می بافتند که البته فرم و شکل آن زیر اندازها، شبیه به فرش های امروزی نبود. برخی کارشناسان معتقدند، اولین فرش‌های گره‌ دار در سال ۱۳۲۸ شمسی توسط عشایر بافته شد. آنها از این فرش های دستباف، به عنوان پوشش روی چهارپایان استفاده می کردند. اما پژوهشگران معتقدند، آغاز شکوفایی و تحول هنر فرش بافی در ایران به قرن ۱۶ و ۱۷ میلادی بر می‌گردد.

در دوران صفویه، انواع فرش دستباف به عنوان کالای درباری معرفی شد و همین امر منجر به پیشرفت صنعت فرش ایران و شروع صادرات انواع فرش ایرانی گردید.

فاکتورهای طبقه بندی انواع فرش دستباف

انواع فرش دستباف را بر اساس فاکتور های مختلفی تقسیم بندی می کنند. در این مقاله سعی داریم تا این معیارها و فاکتور ها را بررسی کنیم. با ما همراه باشید:

• انواع فرش دستباف بر اساس سایز

فرش های ایرانی، در ابعاد و سایزهای مختلفی بافته می شوند. هر کدام از این سایزهای تعریف شده یک نام دارند. این نام، سریعا سایز فرش را در ذهن شما مشخص می کند.

قالی

قالی به فرش های دستبافی گفته می شود که متراژ بزرگی دارند این فرش های دستباف ایرانی، غالبا در ابعاد ۶ ، ۹ ، ۱۲ و ۲۴ متری بافته می شوند. جالب است بدانید این ابعاد در ساخت و ساز نیز در نظر گرفته می شود. البته فرش های دستباف ایرانی را فقط در این 4 سایز نمیبینید.

قالیچه

قالیچه ‌ها همان قالی در ابعاد کوچکتر اند و مساحت این فرش های دستباف، از 5 متر مربع کمتر است. در حقیقت به فرش هایی که مساحت آنها بین 5 تا 1.5 متر باشد، قالیچه می گویند.

قالیچه ها به دو گروه اصلی قالیچه سجاده ای و قالیچه پرده ای تقسیم بندی می شوند.

قالیچه‌های سجاده ای در ابعاد ۲۰/۲ × ۴۰/۱ و قالیچه پرده ای در ابعاد ۵/۲ ×  ۵/۱ بافته می‌شوند و عموما ریز بافت هستند.

کلگی

فرش‌هایی که عرض شان کمتر از قالی و طول کمتر از ۴ متر داشته باشند، با نام کلگی شناخته می شوند. متراژ آنها در اندازه‌های ۳ × ۱٫۷ متر و ۳٫۷ × ۲ متر تعریف می‌شود. نکته جالب اینجاست که بسیاری از مردم، کلگی را نیز به عنوان قالیچه می شناسند.

ذرع و نیم و ذرع و چارک

به فرش ها یا قالیچه هایی که ابعاد آن ۵/۱ × ۰۴/۱ و ۶۰/۱ × ۱۰/۱ متر می باشد، فرش های ذرع و نیم می گویند. همچنین فرش هایی با ابعاد ۳۰/۱ × ۸۰/۰ متر با نام ذرع و چارک شناخته می شوند.

کناره

کناره به فرش هایی با عرض کم و طول بالا گفته می شود. ابعاد عرضی آن حدود ۰٫۵ متر الی ۱٫۷۰ متر است اما طول آن از ۳ متر به بالا و گاها تا 20 متر هم می رسد. از این فرشهای کم عرض در راهروها و راه ‌پله‌ها استفاده می کنند.

پشتی

پشتی ها فرش های کوچکی هستند که با مساحت کمتر از یک متر و ابعاد 60 × 90 بافته می شوند. این فرش ها معمولا به صورت دولا بافته می شود. گاهی داخل آن را با پر مرغ، الیاف، پشم و ابر پر می کردند. سپس از آن به عنوان پشتی برای تکیه به دیوار استفاده می شد. به این پشتی ها، قارچین هم می گفتند.

پادری

پادری کوچکترین سایز در میان انواع فرش دستباف است. به طور کلی به قالیچه های کوچکی که به اندازه پاگرد جلوی در بافته شود، در اصطلاح پادری می گویند. 60 × 90 بزرگترین ابعاد تعریف شده برای پادری است. پادری فرش در رنگ و نقش های مختلف بافته می شوند.

• انواع فرش دستباف از نظر سبک محلی

انواع فرش دستباف در اقصی نقاط کشور بافته می شود. فرش بافی محدود به عشایر و روستا ها نیست. بافندگان بسیاری، در موقعیت های شهری مشغول بافتن فرش هستند. هر کدام از این فرش های دستباف، ویژگی های مختص به خود را دارند. از این رو فرش های ایرانی بر اساس سبک محلی، به سه نوع شهری، روستایی و عشایری تقسیم‌بندی می‌شوند.

فرش ‌های شهری

فرش‌ های شهری توسط بافنده ‌های شهر نشین بافته می‌شوند. این فرشها، ظریف و ریز بافتند و نقشه آنها پیچیدگی زیادی دارد و در عین حال بسیار جذاب هستند و رج شمار بالایی نیز دارند. تنوع رنگ و طرح در این فرش ها بسیار بالاست؛ از این رو تقاضای خرید فرش دستباف شهری بیش از سایر فرش های دستباف است.

فرش ‌های روستایی

فرش های روستایی توسط بافندگان روستا بافته می شوند و نقشه و طرح ساده ای دارند و البته بسیاری از آنها بدون نقشه و به‌ صورت ذهنی‌ بافته می‌شوند؛ با این حال، اکثر طرح‌هایشان نیز جذاب و زیبا است. ابعاد آنها خیلی بزرگ نیست و در متراژ خیلی بالا بافته نمی شوند. امروزه با توجه به پیشرفت تکنولوژی و استقبال از فرش های شهری، بسیاری از روستاهای بزرگ، به دنبال بافت فرش با طرح و سبک شهری هستند.

فرش ‌های عشایری

فرش های عشاری نیز هم تراز با فرش های روستایی، طرح ساده و ابتدایی دارند. این فرش ها کاملا زاییده فکر و خیال بافنده است و طرح آنها از محیط و زندگی ایل‌ نشینان الگو برداری می‌شود. با توجه به سبک زندگی عشایر، فرش‌های عشایری در اندازه‌ های کوچک و قالیچه ای بافته می شوند و گلیم و گبه در میان انواع فرش ها به چشم می خورد و البته نسبت به فرش های شهری، غالبا درشت بافت و با تراکم پایین بافته می شوند. کناره ‌ها یا شیرازه این فرش ها بافتی پیچیده و مخصوص به ‌خود را دارد که معمولا در فاصله‌های معین، منگوله‌های کوتاه پشمی به حاشیه فرش متصل می‌کنند.

• انواع فرش دستباف از لحاظ شیوه بافت

فرش های دستباف از لحاظ شیوه بافت و نحوه قرار گرفتن تار و پود، به سه نوع کلی تقسیم ‌بندی می‌ شوند:

فرش های تمام لول

فرش‌های تمام لول یکی از انواع فرش دستباف هستند که قوس گره در پشت آنها، حدود ۹۰ درجه است و شیار های پشت فرش عمیق و تارها با کمترین فاصله نسبت به هم قرار گرفته اند؛ در نتیجه تراکم فرش بالا و استحکام فرش بیشتر است.

فرش لول

فرش های لول نسبت به نوع قبلی، استحکام کمتری دارند. در این نوع قالی ها، نخ های تار یا نخ چله به اندازه‌ قطر نخ با یکدیگر فاصله دارند. سبک بافت این فرش ها عموما شبیه به بافت حصیر است و در نتیجه تار و پود در پشت فرش به خوبی قابل تشخیص است.

فرش نیم لول

قوس گره در پشت فرش های نیم لول، حدود ۴۵ درجه است.

• انواع فرش دستباف از لحاظ جنس

منظور از جنس فرش، جنس و ماهیت نخ ها و الیافی است که فرش را با آن می بافند. الیافی که در بافت فرش دستباف استفاده می شود، عمدتا از طبیعت به دست می آید که از آن جمله میتوان به پشم، ابریشم، پنبه، کتان، کرک و … اشاره کرد.

فرش های دستباف عموما با این الیاف بافته می شوند. این در حالی است که بسیاری از فرش های ماشینی با الیاف صنعتی و مصنوعی بافته می شوند. بیشترین الیاف مصرفی در فرش های دستباف، الیاف پشم و ابریشم است. از این رو فرش های پشمی و فرشهای ابریشمی تعداد بیشتری نسبت به سایر انواع فرش دستباف دارند.

میزان مصرف ابریشم و پشم در فرش ها متفاوت است. از این حیث، می‌توان این فرش‌ها را در ۵ دسته تقسیم‌ بندی کرد:

فرش‌ های دستباف تمام پشم

در این فرش ها کلیه الیاف بکار رفته اعم از نخ چله (تار)، پود و نخ پرز از الیاف پشمی بافته می شود. البته گاها برای تار و پود، از نخ پنبه نیز استفاده می کنند.

فرش‌های دستباف تمام ابریشم

در این فرشها، جنس نخ پرز و چله آنها از ابریشم خالص است. این فرشها به خاطر نازکی ابریشم، بسیاز ظریفند.

فرش‌ های دستباف گل ابریشم

فرش های گل ابریشم، یکی از جذاب ترین فرش های دستباف است. در این فرش ها، کلیه نقش ها و دور حاشیه با نخ ابریشم بافته می شود. اما برای باقی قسمتها، از نخ پشمی یا کرکی استفاده می کنند. نخ چله نیز گاها از ابریشم انتخاب می شود.

فرش ‌های دستباف کف ابریشم

این فرش ها نقطه مقابل نوع قبلی محسوب می شوند. کلیه نقوش، گلها و حاشیه فرش با الیاف پشمی و سطح فرش با ابریشم بافته می شود و از آنجا که ابریشم نازکتر از پشم است، فرش حالت نقش برجسته دیده می شود.

فرش‌ های دستباف سوف

سطح فرش سوف، شبیه به گلیم بافته می شود و پرزی ندارد. اما نقوش و گلهای آن گره پرزدار است. در هر رج از 2 نخ پود ضخیم و نازک استفاده می شود. پود نازک عمدتا طلایی یا نقره ای است. فرش سوف یا فرش طلا بیشتر در موزه ها نگهداری می شود.

• انواع فرش دستباف از نظر طرح

فرش های ایرانی در طرح و رنگبندی، بسیار متنوع اند. از نظر طرح، فرش‌های دستباف ایرانی انواع مختلف و بسیار متنوعی دارند که از جمله این طرح ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1-طرح‌ ابنیه اسلامی

ابنیه اسلامی یا محرابی، شامل تمام طرح ‌هایی است که تصویری از گنبد و محراب مساجد معروفی مثل مسجد شیخ لطف الله اصفهان و کاشی‌کاری ‌های بناها و عمارات را به تصویر می کشد.

2-طرح لچک و ترنج

لچک و ترنج، اولین و اصلی ترین نقش در فرش های دستباف ایرانی است. بیشترین فرش ها، با طرح لچک و ترنج بافته می شوند. این طرح برگرفته از باغ های قدیمی است که در مرکز آن یک یا چند حوض بوده و این حوض‌ ها به وسیله جوی‌ های آب به یکدیگر مرتبط بوده ‌اند. طرح لچک و ترنج تداعی کننده باغ یا طرح آن با اشکال منظم هندسی است. فضای بین آنها نیز با گل پر شده است که منشا این طرح به نقوش گلستان و باغ های ایرانی بر می گردد.

برخی از کارشناسان فرش معتقدند در ابتدا این طرح بر روی جلد قرآن ها و کتب نفیس دیده شد. پس از آن، مورد توجه طراحان قالی قرار گرفت و سپس با رعایت اصول و ضوابط مربوطه به طراحی فرش های ایرانی راه یافته است.

نقشی که از  حاشیه طول به حاشیه عرض در زمینه فرش رفته باشد را لچک می گویند که به معنی  گوشه است. ترنج به معنی میوه بالنگ است. اما به نقش مرکزی این باغ گل گفته می شود که معمولا دایره و گاها بیضی یا چند ضلعی است. ترکیب رنگ بندی این دو به نحوی است که به راحتی از زمینه فرش جدا و متمایز می گردند.

ابعاد ترنج ها در فرش های مناطق مرکزی مثل فرش اصفهان، نائین و … کوچکتر و در فرش های تبریز و مشهد بزرگتر است.

3-طرح‌ شاه عباسی

شاه عباسی یکی از معروف ترین طرح های بافت فرش است. نماد اصلی آن، گل معروف شاه عباسی است. این گلها را همراه با بندهای ختایی به راحتی و به وفور در نقشه فرش خواهید دید. نقوش ختایی در برخی موارد به ‌صورت تلفیقی با خطوط اسلیمی‌ به‌ کار برده می ‌شوند.

4-طرح اسلیمی

خطوط اسلیمی، خطوط پیچیده، با فرم منحنی و قوس ‌های دورانی است. این خطوط گاهی به عنوان طرح اصلی و برخی اوقات به عنوان طرح تکمیلی دیده می شوند. خطوط اسلیمی را می توان با عناصر مختلفی نیز تغییر داد. مثل شاخ و برگ گیاهان داخل نقشه فرش. این طرح‌ها نیز خود انواع و اشکال مختلفی دارند.

5-طرح قاب یا گلستان

در طرح قاب یا گلستان، تمام سطح فرش از طرح‌ های قابی با اشکال هندسی مربع و لوزی پر می شود. سپس در داخل هر کدام از قاب ها نقش‌هایی از قبیل گل، بته جقه، گلدان، درختانی مانند سرو و بید، حیوانات و حتی پرندگان ترسیم می‌شود.

6-طرح افشان

طرح افشان یکی از شناخته شده ترین طرح ها برای فرش های دستباف است. البته در فرشهای ماشینی نیز نمونه هایی از آن را دیده ایم. در این طرح، هیچ ترنجی در مرکز فرش قرار ندارد و کلیه نقوش خطایی، اسلیمی، گلها و تمامی نگاره‌ های فرش، پیوستگی و ارتباط کاملی دارند. به طوری که به نظر می‌رسد طراح از هنگام شروع کشیدن طرح تا پایان آن، قلم از کاغذ برنداشته است. یک ارتباط مداوم بین قسمت‌ های مختلف نقش وجود دارد و به زبان ساده ‌تر، تمامی گلها و خطهای موجود در طرح، در متن فرش پراکنده و افشان شده‌اند.

در فرش های دستباف طرح‌ افشان، اصولاً به قرینه سازی در فرش اهمیت داده نمی شود و گاها فرش طرح افشان هیچ قرینه ای ندارد و انواع مختلفی دارد. از جمله: افشان دسته گلی، افشان حیوان دار، افشان ختائی و …

7-طرح ‌های اقتباسی

این طرح ها بر گرفته از طرح فرشهای کشورهای همسایه ایران است. البته، هنرمندان و بافنده ‌های ایرانی با استفاده از هوش و توانایی‌های خود تغییراتی در آنها ایجاد کرده اند. از جمله طرح های اقتباسی می توان به طرح قفقازی و گوبلنی اشاره کرد.

8-طرح ایلی یا عشایری

طرح عشایری و ایلی، جزو طرح هایی است که در بین ساکنین ایل بسیار معروف و شناخته شده است. نقوش این فرشها برگرفته از خلاقیت و زاده ذهن بافنده‌ های هنرمند عشایری است.

9-شکارگاه

شکارگاه، طرح جذابی در فرش های ایرانی است. عموما به شکارگاه پادشاهان ایرانی به خصوص پادشاهان صفویه اشاره دارد. شکارچیان با کمان شان و حیواناتی مثل آهو و پرندگان را در تمام فرش خواهید دید.

10-طرح واگیره ای:

در طرح واگیره ای، يک نقش کوچک از يک طرح در سراسر فرش (هم در جهت طول و هم در جهت عرض) تکرار می شود. اين قطعات در مرحله تکرار بهم می رسند. از این رو به آن بند بندی يا واگره می گویند.

11-طرح ‌های ترکمن و بخارا

فرش های ترکمن از لحاظ طرح، نقوش هندسی و شکستگی خطوط در رديف طرحهای ايلی و عشایری قرار می گیرد. این طرح ها به صورت ذهنی بافته می شوند. اما به یک نقش ثابت در قوم ترکمن باقی ماند. از انواع طرح های ترکمن و بخارا، می توان به طرح های ترکمنی قاب يمونی، شانه ای، غزال گز (چشم آهو)، آخال، چهار قاب، خورجينی و قاشقی اشاره کرد.

12-طرح‌ درختی

طرح درختی یک از طرح های قدیمی در فرش دستباف است. در این طرح، یک درخت عنصر اصلی فرش است که از یک سمت زمینه فرش رشد کرده و بالا می آید. این درخت می تواند سرو، بید یا یک درخت پر گل بهاری باشد. طرح درختی می تواند فقط یک عنصر درخت داشته باشد. یا در برخی از طرح ها 2 درخت از دو سمت (قرینه هم) بافته می شوند. گاهی عناصر فرعی نیز در کنار آنها دیده می شود.

13- طرح گلدانی

 طرح گلدانی شبیه به طرح درخت است اما به جای درخت در خاک، یک یا چند گلدان (به صورت قرینه) عنصر اصلی این طرح را تشکیل می دهد که این گلدانها پر از گل هستند و این گلها می تواند طرحی ساده و یا ختایی داشته باشد که زمینه فرش را پر می کند. عناصر فرعی مثل پرنده یا پروانه نیز در میان آنها گاهی دیده می شود.

14- طرح جام

در این طرح انواع جام را می‌بینید که عموما به صورت قرینه نسبت به هم قرار گرفته اند. این جام ها در حاشیه یا در زمینه فرش دیده می شوند.

15- طرح گل فرنگ

طرح گل فرنگ ترکيبی از طرح های اصيل ايرانی با گلهای طبيعی است. گل‌ های رنگارنگ چند پر، گلدان‌ های فرنگی و انواع گل به‌ خصوص گل رز در متن فرش بافته می‌شوند. عموما برای گلها‌ از رنگهای شاد و تند مثل زرد، آبی و سرخ استفاده می شود. ترنج و لچک نیز جزو عناصر این فرش ها خواهند بود.

16- طرح ماهی

طرح ماهی در هم یا هراتی، بیشتر در فرش های تبریز و بیجار دیده می شود. این یک طرح قدیمی و اصیل است و درون مایه تشکیل‌ دهنده آن، نقش 2 ماهی را یادآور می‌شود. در حقیقت 2 خط ختایی است که به شکل 2 ماهی تعبیر می شود.

17- طرح هندسی

از نام طرح مشخص است که زمینه فرش با اشکال هندسی پر شده است و خطوط در این فرش ها شکسته و زاویه‌دار بافته می‌شود.

18- طرح محرمات

در طرح محرمات، فرش از جهت طولی به چند رديف موازی تقسيم می شود. داخل هر ردیف با طرح هايی مثل بته جقه ، انواع طرح های اسليمی و ختايی، گل و برگ های ديگر تزيين می گردد. به عبارت ديگر زمینه و متن فرش به صورت راه راه دیده می شود. که در هر راه، طرح گل دار به چشم می خورد. به طرح محرمات، قلمدانی هم گفته می شود.

19- طرح تلفیقی

طرحهای تلفیقی، ترکیبی از چند طرح نام برده است. این طرح ها به مرور زمان با هم ادغام شده اند. امروزه بیشتر از صدها نوع طرح تلفیقی طراحی و بافته شده است. برخی از این طرح ها جذابیت بسیاری دارند. از جمله طرح های تلفیقی می توان به طرح لچك و ترنج تلفيقی، تلفيقی دسته گلی، تلفيقی گل فرنگ، تلفيقی هندسی و… اشاره کرد.

• انواع فرش دستباف از نظر ماهیت جغرافیایی

هر منطقه جغرافیایی کشور، بر اساس فرهنگ و آموزه های هنرمندان بومی نسل پیشین، به بافت فرش مشغولند. از این رو انواع فرش دستباف، بر اساس ماهیت جغرافیایی با ویژگی های منحصر به فرد آن منطقه بافته می شود.

1. فرش دستباف کرمان

فرش دستباف کرمان، یکی از انواع فرش دستباف است که در بازار فرش و صادرات بسیار مهم است. با توجه به ویژگی های فرش کرمان، می توان آن را در دسته فرش های طبیعت گرا، پرکار و پر از نقوش کوچک و ظریف در سراسر قالی طبقه بندی کرد. رنگ بندی آن عموما بر گرفته از طبیعت کویر است. در نتیجه زمینه فرش بیشتر به رنگ کرم، نسکافه ای، شتری، نخودی و رنگ های مشابه است. از معروف ترین طرح های فرش کرمان به طرح واگیره ای، درختی، بته جقه، قاب قرآنی، افشان، طرح معروف گلدانی و … اشاره کرد.

2. فرش دستباف کاشان

فرش دستباف کاشان، یکی از نامدارترین فرش های دستباف است. علت اصلی آن را طراحی و کیفیت بالای فرش میدانند. معروفترین و پر فروش ترین طرح فرش های کاشان، طرح لچک و ترنج شاه عباسی است و شهرت جهانی دارند.

3. فرش دستباف تبریز

نام آور ترین فرش دستباف ایرانی مربوط به تبریز است. فرش دستباف تبریز در طرح‌ های گوناگون بافته می‌ شود. تنوع طرح و نقشه در فرش تبریز بسیار بالا است. زمینه فرش با رنگ قرمز و آبی در این فرش ها بیشتر از سایر رنگها دیده می شود. فرش های تبریز با گره ترکی بافته می شود. در نتیجه بسیار ظریف بافتند.

4. فرش دستباف اصفهان

فرش دستباف اصفهان، یا ویژگی های نزدیک به فرش کاشان بافته می شود. عمومی ترین طرح آن لچک و ترنج است. جذاب ترین خصوصیت آن نقوش زیبای ختایی و اسلیمی و گردش های آن در ساختار لچک، ترنج و متن فرش است. رنگ آبی نفتی و صورتی در نقوش فرش های اصفهان بسیار دیده می شود. فرش های اصفهان نیز جزو فرش های فارسی بافت است.

5. 

6. فرش دستباف قم

در بین انواع فرش دستباف، فرش قم یکی از فرش دستباف است که در گذشته، پیشینه و تاریخچه قوی ندارد. زیرا بافنده های آن دانش بافت با کیفیت و استفاده از مواد اولیه مرغوب را نداشتند. اما طی 100 سال اخیر، قم به یکی از قطب‌های صادرات فرش ابریشم تبدیل شده است. این فرش ها در نهایت ظرافت، با تراکم و رجشمار بالا بافته می شوند. نظم و ظرافت بافت در فرش دستباف قم به حدی است که گاهی به سختی می‌توان آنها را از فرش های ماشینی تشخیص داد.

6. فرش دستباف فراهان

فراهان یکی از شهرستان های اطراف اراک در استان مرکزی است که فرش های آن بسیار معروف است. فرش های فراهان کیفیت و دوام بالایی دارند. با پشم زخیم بافته می شود. رنگهای قرمز و کرم در بافت آنها بیشتر به چشم می خورد. فرش فراهان دارای شهرت جهانی می باشد.

7. فرش دستباف نایین

فرش‌های نایین نیز با ویژگی‌های مشابه فرش اصفهان بافته می شوند. طرح لچک و ترنج که با خطوط اسلیمی و ختایی پیوند خورده اند. این فرش ها کیفیت بالایی دارند و با گره فارسی باف، بافته می شوند.

8. فرش دستباف هریس

هریس جزو شهرستان های آذربایجان شرقی است. فرش های آن با شهرت جهانی و هم لول با فرش دستباف تبریز است. در نقشه فرش دستباف هریس، از هیچ خطوط منحنی استفاده نمی شود. در عوض کل فرش با اشکال اسلیمی هندسی و خطوط شکسته بافته می شود.

9. فرش دستباف ساروق

ساروق یکی از شهرستان های استان مرکزی است. ویژگی های فرش های این منطقه نزدیک فرش های فراهان است. اما نکته مهم در مورد آن پرزهای کوتاه فرش است. فرش های ساروق، بسیار ظریف و ریز بافت است.استفاده از رنگ کرم و لاجوردی در متن فرش، یکی دیگر از ویژگی های آن است. طرح افشان گل جزو طرح های ثابت و شناخته شده فرش های این منطقه است.

10. فرش دستباف بختیاری

انواع فرش دستباف منحصر بفرد را در منطقه فارس و قوم بختیاری داریم. روش بافت فرش دستباف بختیاری بسیار خاص و مختص به همان قوم است. بافندگان بختیاری برای بافت فرش از روشی استفاده می کنند که نمونه آن در سایر نقاط ایران و حتی جهان کمتر دیده می شود. طرح آنها عموما ذهنی است. ولی بسیار دقیق و ظریف بافت است.

11. فرش ترکمن

فرش های ترکمن به خاطر طرح و نقش خاصی که دارند، محبوبیت دارند. نقوش شکسته با زمینه قرمز پررنگ. دار بسیاری از فرش های پشتی برگرفته از فرش های ترکمن است.

12. فرش مشهد

فرشهای مشهد، فرش های فارسی باف هستند که محبوبیت خاصی دارند. بخشی از منش و هنر عربی نیز در فرهنگ خراسان گره خورده است. اگر به فرشهای دستباف خراسان نگاه کنید، طرح هایی ترکیبی و نزدیک به فرش ترکمن، فرش اصفهان، فرش کرمان، طرح هراتی و … را در نقش و نگار خواهید دید.

• انواع فرش دستباف از نظر ساختار

اگر بخواهیم انواع فرش را بر اساس ساختار بررسی کنیم، فرشها به دو گروه مدرن و کلاسیک تقسیم می شوند.

1.فرش دستباف مدرن

فرش های مدرن به لحاظ طرح، نقشه و ارتفاع پرز با فرش های قدیمی و سنتی متفاوتند. این فرش ها نسل جدیدی از دکوراسیون محسوب می شوند. بسیاری از افراد این سبک و ساختار را با نام اسپرت می شناسند. در نسل جدید دکوراسیون، سبک مدرن مورد استقبال بالایی قرار گرفت. هرچند در زمینه فرش، طرح های سنتی و کلاسیک بسیار پر طرفدار است. اما فرش های مدرن جایگاه خوبی برای خود ایجاد کرده اند.

تنها تفاوت فرش های مدرن، تغییر در شکل ظاهری و رنگ بندی است. استفاده از نقوش مینیمال و اشکال هندسی در ساختار مدرن، یک ویژگی محسوب می شود. این اشکال با فاصله زیاد از هم بافته می شوند.

2.فرش دستباف کلاسیک

فرش کلاسیک به تمام فرشهایی می گویند که با سبک و اصول قدیمی خود بافته می شوند. در این فرش ها، طرح ها و نقشه های سنتی و قدیمی حفظ شده است. و فرش اصطلاحا ماهیت سنتی و قدیمی خود را نمایش می دهد. این فرش ها هنوز هم جایگاه ویژه ای در بازار فرش و صادرات آن دارند.

• انواع فرش بر اساس ظرافت

1. ظرافت فرش را بر مبنای عوامل مختلفی می سنجند:
2. رجشمار
3. زیبایی و اعمال جزئیات نقوش در بافت طرح
4. یکدست بودن رج ها و عدم کوبیدگی بیش از حد
5. سایز گره ها

 رج شمار فرش، یکی از مهمترین مشخصه های یک قالی دستباف است. در حقیقت به تعداد گره در واحد سطح (هر 7 سانتی متر) رجشمار گفته می شود. برخی از افراد این عمل را با نام تراکم فرش می شناسند. کیفیت و استحکام، قیمت و ظرافت یک فرش را تا حدودی از روی رج شمار آن تشخیص می دهند. هر چه تعداد گره در هر 7 سانتی متر بیشتر باشد، فرش ریز بافت تر و ظریف تر است. ظرافت انواع فرش دستباف را در سه گروه رج شماری طبقه بندی می کنند.

فرش درشت‌ بافت

به فرشی که در هر 7 سانتی متر از آن، بین 15 تا 30 گره بافته می شود. این بدان معناست که رج‌ شمار آن بین ۱۵ تا ۳۰ رج است.

فرش نیم ریز و  ریز بافت

در هر 7 سانتی متر عرضی، 30 تا 45 گره بافته شده باشد. توجه داشته باشید، بین ۳۰ تا ۴۵ گره در هر 7سانت، به فرش نیم ریز و از ۴۵ تا 60 رج به بالا، به عنوان فرش ریز بافت محسوب می شود.

فرش ممتاز

رج شمار این فرش ها بالای 90 گره است. این فرش ها تراکم، استحکام و مقاومت بیشتری دارند. با توجه به تعداد دانه در هر رج، ظرافت و جزئیات بیشتری را در نقوش نمایش می دهند. و البته قیمت بالاتری نیز نسبت به سایر انواع فرش دستباف دارند.

شستشوی انواع فرش دستباف

همانطور که گفتیم، فرش های دستباف با جنس الیاف مختلف و در سایزهای متنوع تولید و بافته می شود. این تنوع در نقش، رنگ، جنس و … دست مخاطب را برای یک خرید عالی باز می گذارد. اما نکته قابل توجه این است که، تمام فرش ها پس از مدتی که در محیط بمانند، کثیف می شوند و در نتیجه، نیاز به شستشو دارند. شستشوی فرش دستباف، کار راحتی به نظر می آید. اما عدم دانش کافی و یک خطای کوچک، می تواند به فرش شما آسیب جدی و جبران ناپذیری وارد کند.

ارزش مادی انواع فرش دستباف، از نوع ماشینی آن خیلی بیشتر است. در نتیجه این آسیب دیدگی به نفع شما نخواهد بود. نحوه شستشوی هر فرش با توجه به ویژگی هایی که دارد، متفاوت است. برای جلوگیری از ریسک و آسیب احتمالی فرش تان، بهتر است ویژگی های فرش دستباف خود را به خوبی بشناسید و در جهت حفظ آنها گام بردارید. بهترین پیشنهاد، مشاوره با متخصصین فرش در ساده کارپت است. کارشناسان ما، در زمینه اصالت و خرید فرش، همچنین نحوه شستشوی آن به شما مشاوره رایگان خواهند داد.

قیمت فرش دستباف

قیمت انواع فرش دستباف را ویژگی های آن تعیین می کند. به طور کلی، فرش های دستباف، نسبت به فرشهای ماشینی قیمت بیشتری دارند. اما ویژگی های فرش دستباف در بالا رفتن قیمت آن بی تاثیر نیست.

• هر چه رجشمار فرش شما بیشتر باشد، فرش شما گرانتر است.
• هر چه متراژ آن بیشتر باشد، قیمت آن بیشتر است.
• جنس فرش بر قیمت آن تاثیرگذار است. به عنوان مثال، فرش ابریشمی جزو گرانترین فرش های دستباف است و نسبت به فرش کرکی و پشمی قیمت بیشتری دارد.
• طرح فرش عامل دیگری ست که بر قیمت فرش اثر می گذارد. هر چه طرح و نقشه فرش شما، پیچیده تر و جزئیات ریز آن بیشتر باشد، فرش شما گرانتر است.
• رنگ بندی و تعداد رنگ به کار رفته در فرش، بر قیمت آن تاثیر گذار است.